Pies, który całe swoje życie spędza na łańcuchu. Trafia na niego jako kilkumiesięczny szczeniak, którego roznosi energia, ale szybko uczy się, by nie pragnąć zabawy i radości, bo to boli… łańcuch wbija się w szyję. Dorasta bez prawa do biegania, bez możliwości opuszczenia miejsca, które go niepokoi. Złamany. I choć nie potrzeba żadnej specjalnej wiedzy ani też wielkiej wrażliwości, a wystarczy zwykła ludzka logika i przyzwoitość, by zdawać sobie sprawę z krzywdy takiego zwierzęcia, pies przykuty do łańcucha jest stałym elementem polskiej rzeczywistości. Na przykładzie naszej historii z ratowaniem psa Antka opowiemy, co można zrobić, by pomóc takiemu zwierzęciu.
Zapewne każdy z Państwa, kto czyta ten artykuł, ma w swojej pamięci zapisany obraz takiego psa. Czasem zwierzę ma jeszcze nadzieję i jest bardzo spragnione kontaktu z człowiekiem, często jednak jest po prostu zrezygnowane. W oczach wszystkich tych psów jest wspólny mianownik – wielka prośba „zdejmij mnie z tego łańcucha…”. Choć jestem adwokatką i mam wskazać tu zastosowanie przepisów, to czuję jednocześnie mocne ukłucie w sercu, gdy opisuje to złamane, zniewolone zwierzę, które na domiar złego nie ma żadnych szans, by sobie samodzielnie pomóc. Może tylko liczyć, że kiedyś, ktoś, ta dziesiąta, setna, tysięczna osoba wreszcie nie przejdzie obojętnie i powie „sprawdzam! STOP!”. Ten pies może będzie miał wtedy rok, może 4 lata, a może będzie właśnie dożywał swoich dni. Nawet, jeśli miałby tylko ostatnie tygodnie czy miesiące spędzić w godności – warto! Pies Antek, którego uwolniliśmy zimą z łańcucha dostał drugie życie!
Zakaz trzymania zwierząt domowych na uwięzi – jego naruszenie jest wykroczeniem.
Sięgnąć należy do ustawy o ochronie zwierząt (ustawa do pobrania tutaj). Zgodnie z art. 9 ust. 2 u.o.z. zabrania się trzymania zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie ciała lub cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. Długość uwięzi nie może być krótsza niż 3 m. Naruszenie tego przepisu stanowi wykroczenie (art. 37 ust. 1 u.o.z.).
Oznacza to, że jeżeli pies trzymany jest w sposób stały na łańcuchu, jest to działanie nielegalne i osoba odpowiedzialna za zwierzę (jego „właściciel”/ opiekun) popełnia wykroczenie. Trzeba na marginesie zaznaczyć, że przepis art. 9 ust. 2 u.o.z. jest wadliwy. Nie zabrania bowiem bezwzględnie trzymania zwierząt domowych na uwięzi, lecz pozwala na ich trzymanie do 12 h na dobę, o ile długość łańcucha jest dłuższa niż 3 metry. W tym zakresie istnieje pilna konieczność zmiany prawa i określenia, że każde trzymanie zwierząt domowych na uwięzi, poza zupełnie doraźnymi przypadkami uzasadnionymi zachowaniem bezpieczeństwa ludzi bądź zwierząt, stanowi wykroczenie. Projekt zmian przepisów w tym zakresie znalazł się w Sejmie w 2017 r., jednak do dziś nie został uchwalony. To wstyd, że w XXI wieku nasz Parlament nie ma odwagi, by dokonać tak podstawowych zmian, jeśli chodzi o ochronę zwierząt.
Interwencyjne odebranie psa na łańcuchu – kiedy jest to możliwe?
Jest to pytanie bardzo istotne dla praktyki, ponieważ od tego, czy mamy do czynienia z wykroczeniem czy z przestępstwem zależą możliwości interwencyjnego odebrania zwierzęcia. Zgodnie z art. 7 ust. 1 i 3 u.o.z. przesłanką interwencyjnego odebrania zwierzęcia jest stwierdzenie, że jest ono trzymane w warunkach określonych w art. 6 ust. 2 u.o.z., czyli takich, które wskazują na znęcanie się nad nim. Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć nie tylko zadawanie zwierzęciu bólu lub cierpienia, lecz także świadome dopuszczanie do tego. Przestępstwo popełni zatem zarówno osoba, która dokonuje bezpośrednich aktów przemocy wobec psa, np. bijąc go, ale także gdy zaniedbuje zwierzę do tego stopnia, że w skutek tych zaniedbań kondycja zwierzęcia ulega znacznemu pogorszeniu, np. jest schorowane i nieleczone, skrajnie niedożywione czy wykończone z innych powodów takich jak brak schronienia przed deszczem, mrozem, upałami. Pies Antek, którego pokazujemy na zdjęciach zamarzłby zapewne, gdyby nie otrzymał pomocy.
Przestępstwo czy wykroczenie – zasady rozpoznawania w praktyce
Należy zapamiętać prostą zasadę, która przyda się Państwu w praktyce: jeśli pies jest łańcuchu, ale jego ogólna kondycja jest względnie dobra (choć oczywiście wiadomo, że nie są to warunki korzystane dla zwierzęcia), zwierzę nie jest wychudzone, łańcuch go nie rani, ma dostęp do budy lub innego schronienia przed trudnymi warunkami atmosferycznymi, nie cierpi z powodu chorób, wówczas mówimy o wykroczeniu. Istotne jest, że za wykroczenie odpowiada zarówno ten, kto postępuje umyślnie, jak i nieumyślnie. Bez znaczenia zatem będzie obrona obwinionego w postępowaniu wykroczeniowym, że nie zdawał sobie sprawy z tego, ze zwierzę się na łańcuchu męczy. I tak należy się kara za wykroczenie.
Jeśli jednak sam łańcuch to jeden z większej liczby problemów (a tak jest najczęściej), powodujących, że zdrowie, a nawet życie zwierzęcia są zagrożone, wówczas rozważyć należy kwalifikację zachowania „opiekuna” zwierzęcia także jako przestępstwa. Najczęściej towarzyszyć będą takiej sytuacji następujące okoliczności, które wypełniają znamiona przestępstwa znęcania się nad zwierzętami:
- utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie ich w stanie rażącego zaniedbania lub niechlujstwa, bądź w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji (art. 6 ust.2 pkt 10 u.o.z.),
- wystawianie zwierzęcia domowego lub gospodarskiego na działanie warunków atmosferycznych, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu (art. 6 ust.2 pkt 17 u.o.z.),
- utrzymywanie zwierzęcia bez odpowiedniego pokarmu lub wody przez okres wykraczający poza minimalne potrzeby właściwe dla gatunku (art. 6 ust.2 pkt 19 u.o.z.).
Pies Antek był utrzymywany w niewłaściwych warunkach bytowania
Pies Antek, o którym dziś opowiadamy, jak widać na zdjęciach, był nie tylko na łańcuchu, ale jednocześnie utrzymywany był w niewłaściwych warunkach bytowania, określonych w ustawie jako znęcanie się nad zwierzętami. W misce znajdowała się jedynie zamarznięta woda – pies zatem był pozbawiony szans na to, by się napić. Zamiast jedzenia – przewrócona miska z zamarzniętymi odpadkami. Schronienie? Prowizoryczna „buda” z kilku desek, która kompletnie nie zabezpieczała go przed panującą zimą. Antek był na bardzo krótkim łańcuchu, pozbawiony ruchu, podczas, gdy nocą temperatura spadała do minus kilkunastu stopni (przełom lutego i marca 2018 r.). Utrzymywanie psa w takich warunkach wypełnia znamiona przestępstwa i wykroczenia, zaś w związku z tym, że istniała realna obawa, że zwierzę zamarznie, zostało odebrane.
Znęcanie się nad psem na łańcuchu – co robić?
Jeśli zatem okaże się, że pies, który utrzymywany jest na stałe na łańcuchu, jednocześnie jest w stanie rażącego zaniedbania, jest zagłodzony, schorowany lub z innych powodów cierpiący – wówczas „opiekun”, poza wykroczeniem z art. art. 37 ust. 1 w zw. z art. 9 ust.2 u.o.z. popełnia także przestępstwo znęcania się nad zwierzętami, określone w art. 35 ust. 1a w zw. z art. 6 ust. 2 u.o.z. Przestępstwo to zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.
Istotne jest przy tym, że przestępstwo znęcania się nad zwierzętami może być popełnione tylko umyślnie (inaczej niż wykroczenie, które może być popełnione także nieumyślnie). Jeśli zatem „opiekun” nie postępował umyślnie, a to może mieć miejsce tylko, gdy naprawdę nie zdawał sobie sprawy z niekorzystnych warunków, w jakich znajduje się zwierzę, mowa będzie wyłącznie o wykroczeniu. Jeśli jednak można mu przypisać umyślność – mamy do czynienia także z przestępstwem.
Uwaga jednak! Tłumaczenie w stylu „ale ja nie chciałem/am” wcale nie oznacza, że taka osoba działała nieumyślnie. Sąd Najwyższy bowiem bardzo wyraźnie powiedział, że do wypełnienia znamion przestępstwa znęcania się nad zwierzętami wcale nie jest konieczna wprost wola wyrządzenia im krzywdy, lecz świadomość tego, że dany sposób traktowania zwierzęcia nie jest dla niego dobry (wyrok SN z dnia 16 listopada 2009 r., V KK 187/09; wyrok SN z 13 grudnia 2016 r., II KK 281/16). Innymi słowy, trzymanie psa w stanie nieleczonej choroby na łańcuchu, bez udzielania temu zwierzęciu pomocy weterynaryjnej, skazując je na ból, stanowi znęcanie się nad nim, niezależnie od tego czy „opiekun” pałał bezpośrednią wolą skrzywdzenia zwierzęcia, czy też doprowadził je do takiego stanu, bo „to tylko zwierzę”. Przestępstwo znęcania się nad zwierzętami zostało poddane szerokiej analizie tu (klik).
Jak wskazał Sąd Okręgowy w Krośnie w wyroku z dnia 10 sierpnia 2016 r. (sygn. Akt II Ka 231/16) „nawet jeśli podobne traktowanie zwierząt zdarza się na wsiach od czasu do czasu, to nie może być to powodem do odstąpienia od ukarania. Przeciwnie – właśnie na takich przykładach ludzie muszą zmienić mentalność i się nauczyć, że o zwierzę trzeba dbać, ponieważ znęcanie się nad nim jest karane i się nie opłaca.”
Powiadom Policję!
W przypadku, gdy wiemy, że w stosunku do zwierzęcia popełniony zostaje czyn zabroniony (zarówno wykroczenie, jak i przestępstwo), należy zawiadomić policję. Można to zrobić telefonicznie, ustnie do protokołu na komisariacie albo wysyłając pismo. Bardzo ważne jest przy tym, że zwierzę, co do którego zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa znęcania się nad nim, jest w stanie zagrożenia zdrowia lub życia, wówczas powinno ono być interwencyjnie odebrane (temat ten został przez nas omówiony w poprzednim artykule klik),
Opracowała: adw. Karolina Kuszlewicz
Poniżej znajduje się wyciąg z przywołanych w tekście przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt:
Art. 6. [Zakaz zabijania i znęcania się nad zwierzętami]
1a. Zabrania się znęcania nad zwierzętami.
2. Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności:
1)umyślne zranienie lub okaleczenie zwierzęcia, niestanowiące dozwolonego prawem zabiegu lub procedury w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych, w tym znakowanie zwierząt stałocieplnych przez wypalanie lub wymrażanie, a także wszelkie zabiegi mające na celu zmianę wyglądu zwierzęcia i wykonywane w celu innym niż ratowanie jego zdrowia lub życia, a w szczególności przycinanie psom uszu i ogonów (kopiowanie);
1a)znakowanie zwierząt stałocieplnych przez wypalanie lub wymrażanie;
2)(uchylony);
3)używanie do pracy albo w celach sportowych lub rozrywkowych zwierząt chorych, a także zbyt młodych lub starych oraz zmuszanie ich do czynności, których wykonywanie może spowodować ból;
4)bicie zwierząt przedmiotami twardymi i ostrymi lub zaopatrzonymi w urządzenia obliczone na sprawianie specjalnego bólu, bicie po głowie, dolnej części brzucha, dolnych częściach kończyn;
5)przeciążanie zwierząt pociągowych i jucznych ładunkami w oczywisty sposób nieodpowiadającymi ich sile i kondycji lub stanowi dróg lub zmuszanie takich zwierząt do zbyt szybkiego biegu;
6)transport zwierząt, w tym zwierząt hodowlanych, rzeźnych i przewożonych na targowiska, przenoszenie lub przepędzanie zwierząt w sposób powodujący ich zbędne cierpienie i stres;
7)używanie uprzęży, pęt, stelaży, więzów lub innych urządzeń zmuszających zwierzę do przebywania w nienaturalnej pozycji, powodujących zbędny ból, uszkodzenia ciała albo śmierć;
8)dokonywanie na zwierzętach zabiegów i operacji chirurgicznych przez osoby nieposiadające wymaganych uprawnień bądź niezgodnie z zasadami sztuki lekarsko-weterynaryjnej, bez zachowania koniecznej ostrożności i oględności oraz w sposób sprawiający ból, któremu można było zapobiec;
9)złośliwe straszenie lub drażnienie zwierząt;
10)utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie ich w stanie rażącego zaniedbania lub niechlujstwa, bądź w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji;
11)porzucanie zwierzęcia, a w szczególności psa lub kota, przez właściciela bądź przez inną osobę, pod której opieką zwierzę pozostaje;
12)stosowanie okrutnych metod w chowie lub hodowli zwierząt;
13)(uchylony);
14)(uchylony);
15)organizowanie walk zwierząt;
16)obcowanie płciowe ze zwierzęciem (zoofilia);
17)wystawianie zwierzęcia domowego lub gospodarskiego na działanie warunków atmosferycznych, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu;
18)transport żywych ryb lub ich przetrzymywanie w celu sprzedaży bez dostatecznej ilości wody umożliwiającej oddychanie;
19)utrzymywanie zwierzęcia bez odpowiedniego pokarmu lub wody przez okres wykraczający poza minimalne potrzeby właściwe dla gatunku.
Art. 7. [Czasowe odebranie zwierzęcia właścicielowi]
1. Zwierzę traktowane w sposób określony w art. 6 ust. 2 może być czasowo odebrane właścicielowi lub opiekunowi na podstawie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce pobytu zwierzęcia i przekazane:
1)schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę domowe lub laboratoryjne, lub
2)gospodarstwu rolnemu wskazanemu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli jest to zwierzę gospodarskie, lub
3)ogrodowi zoologicznemu lub schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych lub utrzymywane w ogrodach zoologicznych.
1a. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podejmowana jest z urzędu po uzyskaniu informacji od Policji, straży gminnej, lekarza weterynarii lub upoważnionego przedstawiciela organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.
1b. Przekazanie zwierzęcia, o którym mowa w ust. 1, następuje za zgodą podmiotu, któremu zwierzę ma być przekazane.
1c. W przypadku braku zgody, o której mowa w ust. 1b, lub wystąpienia innych okoliczności uniemożliwiających przekazanie zwierzęcia podmiotom, o których mowa w ust. 1, zwierzę może zostać nieodpłatnie przekazane innej osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej albo osobie fizycznej, która zapewni mu właściwą opiekę.
2. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podlega natychmiastowemu wykonaniu.
2a. Od decyzji, o której mowa w ust. 1, przysługuje prawo wniesienia odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego w terminie 3 dni od daty doręczenia decyzji. Samorządowe kolegium odwoławcze rozpoznaje odwołanie w terminie 7 dni.
3. W przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy dalsze pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu lub zdrowiu, policjant, strażnik gminny lub upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, odbiera mu zwierzę, zawiadamiając o tym niezwłocznie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), celem podjęcia decyzji w przedmiocie odebrania zwierzęcia.
4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 3, kosztami transportu, utrzymania i koniecznego leczenia zwierzęcia obciąża się jego dotychczasowego właściciela lub opiekuna.
5. Do należności z tytułu kosztów określonych w ust. 4 stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
6. Odebrane zwierzę podlega zwrotowi, jeżeli sąd nie orzeknie w trybie art. 35 ust. 3 przepadku zwierzęcia, a także jeżeli postępowanie karne w tej sprawie zostanie umorzone.
Art. 9. [Obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków zwierzętom domowym]
1. Kto utrzymuje zwierzę domowe, ma obowiązek zapewnić mu pomieszczenie chroniące je przed zimnem, upałami i opadami atmosferycznymi, z dostępem do światła dziennego, umożliwiające swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiednią karmę i stały dostęp do wody.
2. Zabrania się trzymania zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie ciała lub cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. Długość uwięzi nie może być krótsza niż 3 m.
Art. 35. [Zabijanie, uśmiercanie lub ubój zwierząt z naruszeniem przepisów; orzeczenie przepadku zwierzęcia; zakaz posiadania zwierząt; zakaz prowadzenia określonej działalności]
1. Kto zabija, uśmierca zwierzę albo dokonuje uboju zwierzęcia z naruszeniem przepisów art. 6 ust. 1, art. 33 lub art. 34 ust. 1-4
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
1a. Tej samej karze podlega ten, kto znęca się nad zwierzęciem.
2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 1a działa ze szczególnym okrucieństwem podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
3. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1, 1a lub 2 sąd orzeka przepadek zwierzęcia, jeżeli sprawca jest jego właścicielem.
3a. Sąd może orzec tytułem środka karnego zakaz posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt w razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1 lub 1a.
3b. Sąd orzeka tytułem środka karnego zakaz posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt w razie skazania za przestępstwo określone w ust. 2.
4. Jeżeli sprawca popełnił przestępstwo, o którym mowa w ust. 1 lub 1a, w związku z wykonywaniem zawodu, prowadzeniem działalności lub wykonywaniem czynności wymagających zezwolenia, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie, sąd może orzec tytułem środka karnego zakaz:
1)wykonywania wszelkich lub określonych zawodów,
2)prowadzenia wszelkiej lub określonej działalności lub
3)wykonywania wszelkich lub określonych czynności wymagających zezwolenia
– które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie.
4a. Jeżeli sprawca popełnił przestępstwo, o którym mowa w ust. 2, w związku z wykonywaniem zawodu, prowadzeniem działalności lub wykonywaniem czynności wymagających zezwolenia, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie, sąd orzeka tytułem środka karnego zakaz:
1)wykonywania wszelkich lub określonych zawodów,
2)prowadzenia wszelkiej lub określonej działalności lub
3)wykonywania wszelkich lub określonych czynności wymagających zezwolenia
– które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie.
4b. Zakazy wymienione w ust. 3a-4a orzeka się w latach, od roku do lat 15.
4c. Sąd może orzec przepadek przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, chociażby nie stanowiły one własności sprawcy, jeżeli ich właściciel lub inna osoba uprawniona do dysponowania nimi na podstawie towarzyszących okoliczności przewidywała albo mogła przewidzieć, że mogą one zostać użyte do popełnienia przestępstwa.
5. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1, 1a lub 2, sąd orzeka nawiązkę w wysokości od 1000 zł do 100 000 zł na wskazany cel związany z ochroną zwierząt.
6. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może orzec zakaz posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt do lat 2.
Art. 37. [Naruszenie innych zakazów lub nakazów ustawowych]
1. Kto narusza nakazy albo zakazy określone w art. 9, art. 10a ust. 1-3, art. 11 ust. 3, art. 12 ust. 1-6, art. 13 ust. 1, art. 14, art. 15 ust. 1-5, art. 16, art. 17 ust. 1-7, art. 18, art. 22 ust. 1, art. 22a, art. 25 lub art. 27
podlega karze aresztu albo grzywny.
2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo do czynu określonego w ust. 1 jest karalne.
3. W razie ukarania za wykroczenie, o którym mowa w ust. 1, można orzec przepadek narzędzi lub przedmiotów służących do popełnienia wykroczenia oraz przedmiotów z niego pochodzących, jak również można orzec przepadek zwierzęcia.
4. W razie popełnienia wykroczenia, o którym mowa w ust. 1, można orzec nawiązkę w wysokości do 1000 zł na cel związany z ochroną zwierząt.
